Stadswandeling

 Geschiedenis

 Binnendieze

 Sint-Janskathedraal

 's-Hertogenbosch

  De Monumenten

  De Kerken

  De Standbeelden

  De Straten van 's-Hertogenbosch

  Het Stadhuis

  Jeroen Bosch Ziekenhuis

  Jheronimus Bosch

  De Gevelgedichten

  De Gevelstenen

  Bossche Markten

  Partnersteden

  Toeristische informatie

 Vestingstad in het groen

 Bossche wijken

 Oeteldonk

 Evenementen

       

's-Hertogenbosch

De Monumenten

       

’s-Hertogenbosch heeft een stadshart daterend uit de middeleeuwen de oude gevels en prachtig gerestaureerde monumenten sieren de stad de Moriaan en de Stadhuis zijn hier een goed voorbeeld van. Maar 's-Hertogenbosch telt ook zo'n tientallen kerken met zijn geschiedenissen en gebeurtenissen van het verleden. Wie het huidige geestelijk klimaat van 's-Hertogenbosch beschouwt kan zich maar moeilijk een voorstelling maken van de tijd dat de oude hertogstad door velen gekarakteriseerd werd als 'Klein Rome'. Ondertussen telt de gemeente zo’n 550 rijksmonumenten en 220 gemeentelijke monumenten. We hebben het dan over gebouwde monumenten daarnaast zijn er nog 20 locaties aangewezen als archeologisch monument tevens zijn er enkele beschermde stads- en dorpsgezichten. Hier zijn enkele monumenten van de Stad:

        

De Stadhuis (Markt 1)

Bijna geheel in representatief gebruik. Pand daterend uit het tweede deel der 14e eeuw. Oorspronkelijk waren het drie panden, links (oost) de Gaffel en

rechts (west) Sinterklaas. 17e eeuwse gevel, ontwerp architect Pieter Minne, Hollands Classicisme. Jaartal boven de deur 1670. Het middendeel is al vanaf 1372 raadhuis. "De Gaffel" werd in de 15e eeuw eigendom van de Gemeente. "Sinterklaas", het  gildehuis van de kramers, werd in 1599 aangekocht. Het heette voor de aankoop eerst "In den Aern" en dan "Het Huys van Sint Claes" Exterieur gerestaureerd in 1986.

        

De Moriaan (Markt 79)
Wordt het oudste bakstenen huis van Nederland genoemd, in ieder geval de eerste stenen gevel van de stad. Gotisch huis met spitse ramen en een rond torentje. Vermoedelijk rond 1185 gebouwd. Huidige vorm 13e eeuws. Kelder en zijmuren uit de 13e eeuw. Is half boven en half onder de grond gelegen. Deze is een voorbeeld voor het oudste keldertype in onze stad. Vroeger was dit begane grond, doch is veroorzaakt door de grondophogingen i.v.m. de winterse wateroverlast. Nu is er een bar in gevestigd. De rest is in gebruik van de VVV Heeft ook gediend als kerk, theater, kazerne en pakhuis. Restauratie 1961-1966. In 1350 is de houten gevel door de fam. De Roover vervangen door een stenen gevel, daarmee was het de eerste stenen gevel. Heette in 1580 "Het Bisschopshuis". In de zijgevel zit een
afgietsel

van een Romeins reliëf, genaamd "De Wijnschenker", dat een cadeau is ven de stad Trier i.v.m. het 880-jarig bestaan der stad, evenals een poortje anno 1685. Het bevond zich tot 1963 in het Hooghuis te Hoeven.

           

Het Heilige Geefhuis (Hinthamerstraat 72)
Ook wel het Heilige Geesthuis. De volksnaam voor "De Tafel van de Heilige Geest" was Geefhuis. Gesticht tussen 1274 en 1281. Was zetel van de regenten ter ondersteuning van de armen in de stad. Heette ook "Het Spint" en "De Spijne". De tegenwoordige classicistische gevel dateert uit 1838. Nu is het de Openbare Bibliotheek en staat op Hinthamerstraat 72. Voor 1500 was het Geefhuis gevestigd op de hoek van de Clarastraat en de Choorstraat. Heeft later gefunctioneerd als Oude Mannen- en Vrouwenhuis. Een Geefhuis was een particuliere instelling onder toezicht van het stadsbestuur. In de Middeleeuwen werden vanuit dit pand de armen van de stad bedeeld, middels uitdelingen van brood en kleding. Het benodigde geld verkreeg men via erfenissen, legaten en andere schenkingen en ook van het stadsbestuur. Om voor een uitkering in aanmerking te komen moest men geboren Bosschenaar zijn of tenminste 15 jaar in de stad wonen. In 1817 werd het met andere instellingen verenigd onder de naam "Godshuizen den  Algemene Armen" en in 1856 vond de oprichting plaats van de Stichting ter verpleging van armlastige jongens en oude mannen op initiatief van Mr. Napoleon Sassen. kelders zijn nog deels aanwezig onder de oude vleugel In de Sint-Jozefstraat. De herinneringssteen uit 1945 van het Dagblad De Tijd opgericht in 1845. Deze zat

eerst in "De Drie Roosen" Schapenmarkt 5. Is bij de verbouwing in 1971 verplaatst naar de hal van dit gebouw. Het reliëf dat rond 1530 werd vervaardigd zat oorspronkelijk in het fronton. Het stelt de bedeling voor met brood, schoenen en stoffen. Het is nu, zwaar beschadigd, terug te zien in het Noord Brabants Museum.

      

Gouvernementshuis (Verwersstraat 41)
Nu Noord-Brabants Museum. Verwersstraat 41 1398 De bogarden vestigen zich op deze plaats 1610 Jezuïetenklooster met college voor 800 studenten 1629 Gouvernementshuis (hoogste militaire commandant.) 1768 Verbouwd door Pieter de Swart in Lodewijk XVIe stijl. 1770 Nieuwe hardstenen gevel in

dezelfde stijl 1794 Napoleon, militair hospitaal.  1796 Zetel Gewestelijk Bestuur. 1814 Residentie van de gouverneur des Konings. 1848 Woning van de Commissaris der Koningin. 1987 Noord Brabants Museum.

   

De Munt (Postelstraat 42)
Functioneerde in de periode 1580-1626. (Volgens H.M. van 1614 tot 1624). Had deze naam vanaf 1614. In 1527 heette het "Huys (van de Vrouwe) van Deventher" Op de binnenplaats bevindt zich een zeskantige uitwendige traptoren met natuurstenen banden, waarin korfboognissen met drie passen in hun boogveld van 1650. Eigenaar en bewonervanaf 1651 de Raads-

Pensionaris Otto Copes, gehuwd met Josina Schade van Westrum. Bovenste gedeelte van de traptoren is in

de 18e eeuw afgebroken. Laat Gotische, geprofileerde natuurstenen, toegangspoort met ezelsboogrug, waarop hogels en een kruisbloem. In de keuken en het achterhuis zijn schouwen met natuurstenen wangen. De voorgevel aan de straatzijde, naast de poort, is eenvoudig gepleisterd en voorzien van schuiframen. Was ooit het woonadres van de Hertog van Medina Coeli, de opvolger van Alva en later weer een adellijke woning. Rond 1570 was de naam "Het Huis van Vrouwe van Deventher". Vroeger werden waarschijnlijk twee panden samengevoegd.

         

Jeroen Boschhuis (Hinthamerstraat 74)

18e eeuwse Franse lijstgevel in rococostijl is gemaakt door Jac. Evertse. Het had deze naam pas vanaf 9 oktober 1965. Sedert 1986 heet ze "De Muzerije".Voorheen vier panden waar onder Refugiéhuis van de Abdij van Tongerlo, andere namen waren "Huis van Jacob Coolen" en "Huis van Doerne". De vier panden werden in de tweede helft van de 16e eeuw samengevoegd tot het bisschoppelijk Hof in opdracht van Bisschop Laurentius Metsius die in 1570 de eerste Bisschop van

's-Hertogenbosch opvolgde. Hij was ook Abt van Tongerloo. In 1764 werden de vier voorgevels één gevel. De bouwtekeningen bevinden zich nog in het Stadsarchief. Het refugiéhuis heette eerst "Huis van Cloetinge". Op de binnenplaats is een wapen in natuursteen van Bisschop Zoesius ter herinnering aan het Bisschoppelijk Paleis vanaf 1590 tot 1629. Na 1629 was het Militair Commanderend. In 1764 kreeg het een lijtgevel met geprofileerde kroonlijst. In 1794 maakten de Fransen er een kazerne van. In 1796 werd het de zetel van het Hof van Justitie van Brabant. In 1802kreeg het de functie van de "Departementale Rekenkamer van Brabant" en in 1814 weer Bisschoppelijk Hof. In 1813 werd het weer militair commanderend tot 1828 toen het Paleis van Justitie voor het Hof van Assises werd. Omstreeks 1920 werd het door het Rijk verlaten. Daarna was het nog R.K. Lyceum. Nu "de Muzerije" Stedelijke Muziekschool en theater/bioscoop. Sedert 1986 is de exploitatie en het beheer in handen van "De Muzerije"

Kruithuis (Citadellaan 7)
Gebouwd in 1621 door medicusarchitect Jan van der Weeghen naar het voorbeeld van een zelfde gebouw in Delft. Het enige nog bestaande Kruithuis uit de tachtigjarige oorlog. Regelmatige zeshoek, waarvan elke buitenzijde 20 meter lang is. De muren zijn een meter dik. De deur is, i.v.m. ontploffingsgevaar, van de stad afgewend. Stenen wenteltrappen. Natuurstenen pilasterpoort met fronten, wapen en slot uit 1629. Op de brug naar de toegangspoort die het jaar 1618 aangaf: (wapen) "Dor Mix Vt eXpergl sCarls" (Slaap om te ontwaken). De ramen zijn pas later aangebracht. De gracht is in 1769 gedempt,het was toen in gebruik arsenaal. De brug bij de poort is tijdens de restauratie tussen 1973 en 1975 weer op de oude fundering terug gezet. Na 1742 arsenaal, laboratorium, munitiefabriek, opnieuw wapenmagazijn.

     

Paleis van Justitie  (Spinhuiswal 2)
Was eerst de naam van het grote pand aan de Spinhuiswal 2. In 1912 vond de aanbesteding van de bouw plaats. Gebouwd in 1920. Deze gevel kreeg de bijnaam van "Het Gele Gevaar". Een fractie van deze gekleurde gevel is nog te zien in de Sint-Jorisstraat. Het gebouw werd in 1940 gedeeltelijk gevorderd door de Duitse bezetter en in 1942 geheel. Het werd door brand verwoest in 1944. In 1950 werd het herbouwd en uitgebreid met een verdieping, een nieuwe voorgevel en een

nieuwe kap. Architect Duthour Geerlings. Frontbreedte 111 meter, hoogte van de gevel is 16,50 meter. De raamomlijsting is van Franse kalksteen, de plinten van Zweeds graniet. Het pand heeft 150 ramen en kozijnen van teakhout. Monumentale zittingszalen. In het trappenhuis is een glas-in-lood

raam van Marius de Leeuw, voorstellende Waarheid, Gerechtigheid en Barmhartigheid gemaakt in 1951. Het beeldhouwwerk in voorgevel is in 1949-1950 gemaakt door Niels Steenbergen, de sculpturen symboliseren vier deugden van gerechtigheid: onkreukbaarheid (westhoek), voorzichtigheid (west van

voordeur), wijsheid (oost van voordeur) en gestrengheid (oosthoek). Boven de ingang zitten de wapens van Noord-Brabant (links) en Limburg (rechts). Zijgevel Sint Jorisstraat 27-31. In het midden zit Het Zwaard met de weegschaal. Restant van het oorspronkelijke complex aan de Spinhuiswal. Hoge verticale vensters, cordonbanden en gedecoreerde, terra cotta, kroonlijst. De Dakkapellen in franse renaissancestijl.

      

Zwanenbroedershuis (Hinthamerstraat 94)
Neogotisch pand. Zetel van het

Zwanenbroedersgilde. Gijsbertus v.d. Poorten, overleden 29 juli 1484 liet de Broederschap het pand na, haar naam was "De Pauw". Dat huis werd in 1535 -1538 vervangen door een nieuw gebouw ontwerp Jan Darkennis, dat in 1846 eveneens werd vervangen nadat het was ingestort, het werd plechtig in gebruik genomen op 28 oktober 1847, de inrichting van de grote zaal kwam pas kort voor 1870 tot stand.

Het huidige pand heeft als ontwerper J. Laffertee. De vier beelden van Musselse kalksteen, gemaakt door Marius van Beek, zijn geplaatst in 1962. Zij

stellen voor van links naar rechts: Willem van Oranje; Gerardus van Uden, oprichter van de Broederschap; Gijsbert van Poorten, schenker van het eerste gebouw en Flores van Egmont, een belangrijke schenker van zwanen. Op de timpaan "de lelie tussen de doornen" en op de top de zwaan. Het pand is gerestaureerd in 1958 en 1997/1998, de officiële heropening was op 2 juni 1998.

    

Gasthuispoort (Gasthuisstraat)
17e eeuwse toegangspoort in de Gasthuisstraat (1660). Classisistische stijl en in Arduiner Zandsteen. Voerde vroeger naar het Groot Ziekengasthuis. In de lege nissen hebben beelden gestaan van Vincentius ? Paulo en Elisabeth van Thuringen. Ze zijn spoorloos verdwenen sedert eind 1970. Dit geldt ook voor een in hout uitgesneden, in slechte staat verkerend stadswapen dat zich in de voorgevel bevond. Het was vermoedelijk oorspronkelijk gepolychromeerd. Tijdens Open Monumentendag 1998 werd twee replica's van de beelden teruggeplaatst nu gemaakt door Ton Grassers uit Gemert. Tevens werd nu een stenen exemplaar van het stadswapen aangebracht. Zie ook de ingang van de polikliniek Nieuwstraat 34.
Naast de poort is het medicijnloket voor de armen. Hier was vroeger ook het Sint-Martensgasthuis.

home

23Volgende

Website informatieGastenboek

Foto's copyright © bij groetenuitdenbosch.nl