Kruisbroedershof en omgeving
De Kruisbroedershof en naaste omgeving is een merkwaardige buurt met een geheel eigen sfeer ontstaan door de vestiging der Kruisheren in 's-Hertogenbosch meestal Kruisbroeders genoemd. Die vestiging in de 15de eeuw is wat ongewoon in zijn werk gegaan. In 1309 hadden zich aan de Verwersstraat enige jongemannen gevestigd met de bedoeling gezamenlijk een godvruchtig leven te leiden. Zij noemden zich Bogarden en
wat
door de allesbehalve roomsgezinde
Hoogmogende Heren Staten in Den Haag
betiteld werd als 'Paepse Stouticheden'. Ook de
Kruisbroeders hebben moedig
meegeholpen om het roomse vuur in
's-Hertogenbosch brandend te houden.
Evenals de meeste andere kloosters
in 's-Hertogenbosch beschikten de
Kruisbroeders dankzij de in het
vorige artikel vermelde schenking
over een grote ruimte. Zij was door
drie poorten bereikbaar één aan de Kuipertjeswal en twee aan de beide
Kruisbroedersstraatjes. Op dit
terrein konden de broeders in 1470
hun klooster en kerkje betrekken.
Het ten oosten van de kerk gelegen
klooster was niet rijk maar het
geestelijk leven werd er ijverig
beoefend. Men wijdde zich ook aan de
studie verder schreven de broeders
boeken over, dat was in die oude
tijden een echte monnikenbezigheid.
Tussen de gebouwen en de
Vughterstraat bevond zich het
kerkhof later zou hier de tuin van
de bloemisterij Verhoeven komen.
Maar de oude toegang tot dit kerkhof
bleef bewaard een ijzeren hek
tussen twee opgemetselde stenen
posten. Op de bovenkant van de
linkerpost was uitgehouwen 'Gedenk'
en op de rechter 'De Dood'. Nu is
deze toegang, op de linker post na
verdwenen. Intussen hadden de
Kruisbroeders hun kerkhof aan de
andere zijde der kerk uitgebreid. De
grote bleek die achter de Kuipertjeswal aan de daarlangs
lopende Dieze-arm lag behoorde
eveneens tot het eigendom der
broeders. Er was ook een nog altijd
aanwijsbaar washuis bij met een
woning. De namen van de Kruisbroedersstraatjes en het hof zijn voldoende duidelijk wat hun ontstaan betreft De Kuipertjeswal dankt mogelijk zijn naam aan een kuiper die aan deze wal gewoond zou kunnen hebben in 1866 waren er nog 13 kuipers in de stad gevestigd. In de voorgevel van een later afgebroken huis bevond zich een eerste steenKuipers 8 mei 1855 stond er op. Toen Napoleon in 1811 de Burgerlijke stand invoerde was iedereen verplicht een familienaam te kiezen de meeste mensen hadden nog geen achternaam. Velen kozen toen hun ambacht waar naar ze toch allang genoemd werden Timmermans, Schippers, Smits, de Bakker, enz. Misschien was de 'Kuipers' van de eerste steen wel een nakomeling van een kuiper die in deze straat in 1811 zijn ambacht uitoefende.
wij zo omstreeks 1910 misdienaar waren in de Kruiskerk onder de oude maar geestige 'pastoor van Welie hebben wij de soldaten meermalen bezig gezien met het wassen of roskammen der paarden. Nadien is het kloosterterrein grondig veranderd de manege verdween evenals de door de familie Tilman gebouwde woningen die vervangen werden door meer moderne huizen met voortuintjes. Op de hoek Kruisbroedershof-Spinhuiswal verrees een Burgerschool. In 1877 namen de fraters in dit gebouw de zorg voor de Armenschool op zich nu staat er de pastorie van de Kruiskerk. In 1953 kwam er een nieuwe school voor jongens aan de overkant ook geleid door de fraters die zich later terugtrokken. Veel is er in deze oude wijk veranderd maar in 1971-'72 vond een renovatie plaats en wij mogen vaststellen dat het Kruisbroedershof met omgeving ondanks nieuwbouw en afschutting hier en daar weer een zeer aanvaardbare buurt geworden is met nog altijd iets van die oude eigen sfeer.
|