WANDELING

Oeteldonk

De Wandeling

We gaan nu naar het bordes van het stadhuis. Dan zien we de deurknop van het stadhuis die werd door ZKH Amadeiro XXIII aangeboden aan de Gemeente

's-Hertogenbosch ter ere van zijn afscheid. De afbeelding op de deurknop verenigt het stadswapen van 's-Hertogenbosch en het Logo der Amadeiro's. Bij aankomst van Z.K.H. Prins Amadeiro hier op het bordes van het stadhuis op carnavalszondag zal hij de deelnemers begroeten die meedoen aan de intocht. Wanneer alle deelnemers aan de Intocht de Markt gepasseerd zijn draagt de Burgemeester van ‘s-Hertogenbosch op spectaculaire wijze de ambtsketen over aan de Burgervoajer van Oeteldonk Peer vaan den Muggenheuvel tot den Bobberd. Na de overdracht van de ambtsketen wordt het volkslied gespeeld en worden de Oeteldonkse vlaggen gehesen op de Markt. De Prins spreekt daarna Zijn onderdanen toe. Daarna is het gedaan met de normale gang van zaken de Peer en de zijnen maken dan de dienst uit in Oeteldonk voor de komende drie dagen. Na de ambtsketenoverdracht en de toespraak van Z.K.H. vertrekt de Prins naar de sokkel op de Markt om Knillis te onthullen. Het hoogtepunt tijdens de opening van het Carnaval waar vele Oeteldonkers al jarenlang massaal bij aanwezig zijn. Knillis is tijdens carnaval het middelpunt voor alle Oeteldonkers.

We gaan nu de Ridderstraat in waar ter hoogte van de snoepwinkel tum tum de Steen of feem liggen. De ene steen is voor de minister President OC

1882 tot nu... en de andere steen is voor de vrijwilligers van de OC 1882 tot nu.

Op het einde van de straat gaan we rechtsaf de achter het stadhuis in bij de winkelcentrum het Lombardje (alleen open tijdens de winkeluren) gaan we linksaf hier is een plaquette die onthult is op 3 oktober 2003 vanwege het 11x11 jarig bestaan van de ‘Oeteldonksche Club van 1882’, ter herinnering aan het feit dat op die locatie op 1 oktober 1882 de Oeteldonksche Club werd opgericht in het toentertijd daar gelegen café Plaats Roijaal.

Het zou de ingreep van bisschop Godschalk zijn geweest die een aantal jongeren uit de gegoede middenstand bijeenbracht om na te denken over maatregelen om het carnavalsfeest toch te kunnen behouden. Dat gebeurde in café dé Plaats Roijaal. toen Achter het Stadhuis gelegen ter plaatse van het huidige winkelcentrum Het Lombardje. "Veredeling van het feest" moest het carnaval redden maar daarvoor was de medewerking van alle Bosschenaren vereist. Er werd daarom een spel bedacht waarin, jong en oud, arm en rijk, zich zouden kunnen vinden. Carnaval moest beschouwd gaan worden als goedaardige boertige scherts: de (zeker in die tijd) mondaine stad 's-Hertogenbosch diende daartoe de vorm van een dorp aan te nemen. Zo ontstond Oeteldonk als een driedaagse parodie op de Bossche

samenleving. De stad "speelde" een plattelandsgemeente met aan het hoofd een burgervaojer compleet met raad, wethouders en een veldwachter. Ze kregen allemaal schertsnamen die verdacht veel van doen hadden met die van notabelen die het bij de carnavalsvierders verbruid hadden. Zo kreeg de burgervaojer de naam Peer vaan den Muggenheuvel, de achternaam daarvan verwees feitelijk naar de geboorteplaats van Mgr. A. Godschalk. Daar, in Den Dungen, bezat de familie Godschalk immers een stuk land met de naam "de Mugheuvel". Uiteraard was het dorp gevuld met boeren en durskes (Knilliskes en Hendrienekes). Men maakte daarbij dankbaar gebruik van de, met carnaval al langer bestaande, gewoonte van de boerenkieldracht en het dialectgebruik. In dit fictieve dorp sprak men het Oeteldonks dialect. een merkwaardige mengelmoes van de vele Meijerijse dialecten waarmee de Bossche middenstanders in hun neringen vertrouwd waren. Met de komst van de carnavalsprins, in 1883, gaf men een carnavaleske reden aan het driedaagse dorpsfeest: de vastenavond.

We vervolgen de weg terug naar achter het stadhuis en gaan rechtsaf en lopen door de fonteinstraat en de Krullartstraat naar het Kerkstraat. Aan de rechterkant van hangt de straatnaambord Amadeiroplein: het plein voor de Nederlands Hervormde Kerk aan de Kerkstraat is door middel van dit bord omgedoopt tot "Amadeiroplein".

We gaan nu richting de Sint-Jan en bij de korte putstraat gaan we rechtsaf om op het einde weer rechtsaf de lange putstraat in te gaan om uit te komen in de Verwersstraat waar we linksaf gaan deze straat lopen we helemaal uit tot aan het Voldersgat. Aan de zijmuur van de restaurant het Diezehuijs is de monument “Neij Oeteldonks Peil” (N.O.P.) bevestigd. Onthuld door Z.K.H. Prins Amadeiro XXIII (Jos Kieboom) op 12 november 1993 is aangeboden door de gemeentelijke Projectgroep Restauratie Binnendieze bij gelegenheid van het 11e regeringsjaar van Z.K.H.Prins Amadeiro XXIII uit erkentelijkheid voor de (lobby) inzet van

Jos Kieboom bij de restauratie. In aanwezigheid van o.a. Ing. Bert Wijers wethouder van

’s-Hertogenbosch, Peer vaan den Muggenheuvel tot den Bobberd en Rob van de Laar Minister-president OCv1882. Het was in het 111e jaar van het bestaan van Oeteldonk en in het 10x11e jaar van het bestaan van de dynastie der Amadeiro’s. Een getekende oorkonde hiervan hangt in de vergaderzaal van de Oeteldonksche Club van 1882.

We vervolgen de weg richting de Sint-Jan en gaan voorlangs de torenstraat in en lopen door tot voorbij de stadsbibliotheek. Boven de Binnendieze hangt het monument voor instituut Peer vaan den Muggenheuvel. De typische burgemeesterskleding die Peer vaan den Muggenheuvel draagt is hier

opgehangen aan een kapstok. Het is een eerbetoon door de Oeteldonksche Club van 1882 aan alle personen die het ambt van Burgervoajer van Oeteldonk hebben bekleed. Het monument is geplaatst als gevolg van een tegemoetkoming aan de gerechtelijke uitspraak om, tezamen met carnavalsvereniging de Oetels (zie “Halve Peer”) een monument op te richten.

We lopen terug naar de hinthamerstraat en gaan linksaf en gaan bij zusters van orthenpoort linksaf. Tegen de gevel van de poortgebouw van het klooster der Zusters van Orthen hangt een Lantaarn

deze lantaarn werd aangeboden door René Hurks lid van de Oeteldonksche Club van 1882 voor het feit dat Oeteldonk voor hem ieder jaar een lichtpunt was geweest.

Het poorthuis van het klooster der Zusters van Orthen (niet meer origineel). Het heet al zo sedert 1623 daarvoor was de naam

"Colverpoort". In het hofje staat een gemetselde lantaarnpaal uit de jaren '30. In de ondergrond ter hoogte van het hofje zitten restanten van de kapel en kloostergebouwen. Het was een zeer groot klooster het reikte van de Hinthamerstraat tot de Aa en van de Boerenmouw tot de Schilderstraat. De wapensteen van de metselaar Mathijs Smits afkomstig uit het Moederhuis bevond zich in de muur op de binnenplaats aan de Dode Nieuwstraat doch is daar (tijdelijk?) verwijderd. 1409 Ridder Jan van Orthen verklaart dat zijn nalatenschap moet worden aangewend voor de stichting van een huis voor vrouwen. In 1423 het Zusters van Orthenklooster werd gesticht onder de naam Zusters van het Gemene Leven uit het testament van pastoor Thomas van Geffen. Begin 20e eeuw waren er nog 3 delen "Het Pand (nog steeds aanwezig achter in de Louwse Poort), Het Materhuis en het Poortgebouw. Na de Tweede Wereldoorlog werd een nieuw poortgebouw opgetrokken door medewerkers van de G.S.D. In 1957 heeft de Sociëteit van de H.T.S. er haar onderdak voor de Studentenvereniging Quos Ego van de Hogeschool. Sinds 2001 is hier het Oeteldonks Gemintemuzejum gevestigd.

We gaan de poort onderdoor en gaan rechtsaf bij de ingang zit een gevelsteen. Op deze gevelsteen staat geschreven: Oeteldonkse gemintemuzejum bekèkt 't.

En hier eindigt de Oeteldonkse wandeling door het oude stadshart van ’s-Hertogenbosch. Het is werkelijk de moeite waard om daar een kijkje te nemen in het Oeteldonks Gemintemuzejum.

Bronnen, noten en/of referenties:

Unnen hillen ted niks, veul volk, de pliesie en dan... De Oeteldonkse Grote optochten 1882 - 2004, Rob van de Laar ISBN 9070706717

Stadsarchief

oeteldonk.org