DE STILLE OMGANG

Sint-Janskathedraal

De stille omgang van 's-Hertogenbosch

Langs de bidweg door de stad staan er verschillende Mariabeelden hieronder een beschrijving van de Mariabeelden.

Maria in 't Sevengestern

Het is Gerard Hurkens, die in het huis van Laureys int Sevengester woont en er zijn detailhandel drijft. Er moest heel wat aan het huis gebeuren vóór hij er in 1970 met zijn vrouw Mariëtte zijn intrek in kon nemen. Architect Jan van der Eerden en aannemer Van Rosmalen hebben het zestiende eeuwse huis echter uitstekend gerestaureerd. In de gevel van dit huis aan de Beurdsestraat vindt u een nis met een mooi Mariabeeldje. De nu tot nis gevormde

ruimte stond vroeger in verbinding met de bakkerij, die er achter lag. De bakkers Van Schijndel en Van Goethem hebben hier jarenlang hun beroep uitgeoefend. Wat nu een nis is geworden,

had vroeger een andere functie: via deze opening berichtte de bakker zijn klanten, dat het dagelijks brood uit de oven en verkrijgbaar was. Er werd ons bij verteld, dat heel lang geleden de bakker daarbij op een hoorn blies.... Het eerste Mariabeeldje dat Gerard Hurkens in de nis plaatste, was op zekere dag verdwenen. Het was echter een eerlijke dief die het beeldje terugbracht. Intussen was hij in het bezit van een, naar hij terecht meende, mooier Mariabeeldje gekomen. Dit staat nu, verankerd aan de gevel, in de nis, beveiligd

met een hekje. Tijdens de meimaand en de omgangsdagen staan er altijd bloemen bij "Maria int Sevengester".

Mariabeeld met kind

Het huidige beeldje is alweer de derde mariale beeltenis sinds 1916. In dat jaar werd namelijk in

het hoekpand Beurdsestraat/Kemelsharenkoek een Mariale gedenksteen gemetseld. De al wat ouderen onder ons herinneren zich nog het lantarentje dat boven de "Koningin van de H. Rozenkrans" hing en waarin, vooral tijdens de omgangsdagen, onafgebroken kaarsjes ontstoken werden. Vijftig jaar later werden de huizen aan de Beurdsestraat gesloopt en, zoals reeds vaker elders was gebeurd, verdween ook deze merkwaardige gevelsteen. Bij navraag bij het gemeentebestuur bleek dat de steen na de sloop van de huizen naar het gemeentewerf was afgevoerd. Op de werf bleek dat de gevelsteen dermate beschadigd en in stukken uiteengevallen was dat deze niet behouden kon worden. Hiermee had de stad haar eerste mariale uiting langs de aloude Bidweg voorgoed verloren. Op 3 mei 1981 is, op initiatief van de vereniging "De Stille Omgang" (later officieel omgedoopt tot Vereniging Stille Omgang 's-Hertogenbosch), aan de andere zijde van de Beurdsestraat wederom een Mariale afbeelding geplaatst. Dit Maria beeldje, gemaakt van terracotta, werd vervaardigd door de Brabantse kunstenaar Frans van Amelsfoort en ingezegend door Pater Barnabas v. d. Brule. Hierbij is tevens een gedenksteen geplaatst waarvan u hiernaast een afbeelding ziet staan met de tekst "Aan de overkant is na sloop Maria's beeltenis verdwenen. Aan deze gevel is zij weer verschenen 1916.

Bosch 'Marieke'

In de Sint Jorisstraat, links van de gevangenis, staat het Refugiehuis. Op 18 oktober 1976 werd in de gevel een door kunstenaar Manus Evers

vervaardigd Mariabeeldje. gemetseld, dat van zijn oorspronkelijke plaats op de hoek Bandsepoort - Weversplaats was weggesaneerd en sindsdien op een stoffige zolder was opgeborgen. Aan de voet van het beeldje staat vermeld: "Herinnering aan Bosch 'Marieke' 1947", het jaar waarin het gelijknamige volksspel voor het eerst werd opgevoerd. In 1947 gebeurde er in onze stad een klein wonder: eenvoudige mensen uit een oude volksbuurt brachten op de planken van het Casino een massaspel, dat voor duizenden een even boeiende als ontroerende openbaring werd: Bosch 'Marieke'.

Het Mozaïek 'Koningin van de Heiligen Rozenkrans'

Tegen het pand St. Jorisstraat 23 bevindt zich op de linkerzijgevel een mozaïek 'Koningin van de Heiligen Rozenkrans' Op bovengenoemde plaats stond rond 1600 het Kartuizerklooster. Veel herkenningspunten daarvan waren tot 1960 aanwezig. Maar bij de renovatie en verbouwing van het pand tot zogeheten burgerlijke wooneenheden, is veel verloren gegaan. Ten behoeve van de bouw van het huis van bewaring, rond 1900, moesten veel panden worden gesloopt. Hierdoor werd de linker binnenmuur van het pand St. Jorisstraat 23 een buitenmuur. Om vocht- en regendoorslag te voorkomen werd de muur bepleisterd. Op een foto uit omstreeks 1925 is dit duidelijk te zien. Het mozaïek is gemaakt naar een

ontwerp van J.G.J. Huijboom en is door de vereniging "Mannenomgang" in 1923 aangebracht. Deze vereniging is vermoedelijk in 1866, toen onze stad door een cholera-epidemie werd getroffen, opgericht door de meubelmaker Johannes Theodorus Dirks.

Koningin van de Vrede

Als u vanaf de Vughterstraat de Postelstraat in loopt ziet u aan de linkerkant, aan de gevel van het pand met nr. 23, een Mariabeeld dat door de woningbouwvereniging S.W.H. te

's-Hertogenbosch, na het gereed komen van de nieuwbouw, is aangebracht.

Ons lief vrouwke
Op de hoek Korenbrugstraat - Kruisstraat staat een huis dat reeds in 1635 'Onder Ons Liefvrouwke' genoemd werd. Wat er op duidt dat er toen al een Mariabeeld tegen de gevel geplaatst was. De buurtcommissie Kruisstraat / Korenbrugstraat ging zelfs nog iets verder. Allereerst ging men over tot aankoop van een Mariabeeld, gemaakt door de Bossche beeldhouwer Sjef Kuipers. Vervolgens werd er door W. Lelyveld een troon en baldakijn ontworpen en door de timmerman Vaes, beide lid van de buurtcommissie, uitgevoerd. Nadien werd het beeld nog meer verfraaid met passende bloemversiering. Ook plaatste de buurtcommissie een fraaie erepoort aan de ingang van de Kruisstraat. Dit alles was tijdens de Omgangsdagen als een symbool

van een sterke onderlinge samenwerking en veel enthousiasme. Helaas maakte de oorlog een einde aan dit prachtige werk. En zoals veel tijdens en na de oorlog verdwenen is, bleek ook het oorspronkelijke beeld ondanks alle nasporingen onvindbaar te zijn. Op 8 mei 1983 werd het nieuwe beeld, een exacte kopie van het oorspronkelijke beeld en vervaardigd door de Bossche beeldhouwer H. Suyskens, ingezegend door Pater Barnabas v.d. Brule.

Mariabeeld in de Lepelstraat
Als u vanaf de Korenbrugstraat de Lepelstraat in loopt, ziet u aan de linkerkant, tussen de café's "Het Kader" en "De Stip" een Mariakapel staan, zie bijgaande foto. Het beeld dat u daar omgeven door bloemen en brandende kaarsen ziet staan, heeft een bewogen geschiedenis achter zich. In 1825 kochten de heren Frijhoff en Pompe, distillateurs en wijnhandelaren, het huis "In den grooten beer" aan de Lepelstraat. Zij troffen er tussen een hoop rommel een groot stenen Mariabeeld met Jezuskind aan. Het hoofdje van het Jezuskindje ontbrak. Er is wel verondersteld dat het van cementsteen vervaardigde beeld afkomstig zou zijn uit het nabij gelegen klooster Mariënburg. In ieder geval kan het niet ouder zijn dan 1825. Want de techniek van

het beeldgieten in cementsteen werd vóór het eerste kwart van de negentiende eeuw nog niet toegepast. Maar het beeld stond er niet langs de historische beeweg. Die werd daarom spontaan verlengd met een lus door de Lepelstraat, waar de beeltenis van Maria werd gezien als de vervangster van het wonderbeeld in de Sint Jan. De plotseling toegenomen belangstelling ontroerde de eigenaar, die het beeld liet restaureren en er zelfs een baldakijn boven liet maken. In de bevrijdingsdagen van 1944 werd de distilleerderij bijna geheel verwoest. Ook het Mariabeeld liep opnieuw schade op, maar

dit werd door de beeldhouwer Jac de Bresser weer ongedaan gemaakt. Tijdens het herstel na de oorlog werd er op het terrein van de distilleerderij in 1950 voor het beeld een devotiekapelleke gebouwd. Maar in 1986 ging het gebouwencomplex met inbegrip van deze kapel alsnog geheel tegen de grond. Het moest plaats maken voor een door de architect Frans van Dillen ontworpen bankgebouw met café en bovenwoningen. Aan de zuidflank van het complex werd er naast het (verplaatste) café een nieuwe kapel in de nieuwbouw opgenomen. Maar deze werd architectonisch gezien ontworpen als een onlosmakelijk deel van de massale nieuwbouw.

Mariabeeld met kind
Als u vanaf de Lepelstraat komende in de Visstraat loopt en u zou rechtdoor blijven lopen, loopt u zo de Ruische poort in. Boven deze poort is een nis gemetseld met daarin een Mariabeeld met links van het beeld een lantaarn. Het beeldje is hier ooit door het bankiershuis F. van Lanschot, die anno 1999 in dit pand nog steeds haar bankzaken uitoefent, geplaatst en later is daar nog een lantaarn aan toegevoegd. Op 27 mei 1982 is deze lantaarn aan de Vereniging Stille Omgang geschonken.

St. Anna te Drieën
Zowel poort als plaats zijn overblijfsels van een kapel die was toegewijd aan de H. Anna. Deze kapel werd gebouwd door de gildenbroeders van de Broederschap van de H. Anna, na afbraak van de eerder bestaande kapel, die tot 1457 deel uitmaakte van het Oude Gasthuis. In 1629, na de verovering van de stad door Frederik Hendrik, werd deze kapel in beslag genomen door de Waalse Gereformeerden voor de uitoefening van hun Godsdienst, en in 1816 gesloopt in verband met de bouw van een nieuwe kerk voor de Hervormde Gemeente. Juist vanwege haar geschiedenis is deze plaats, door de "Vereniging Stille Omgang" gekozen voor de beeltenis van St. Anna te Drieën, de Heilige Moeder Anna samen met Maria en het kind Jezus, om de aloude Bidweg als Mariale Beeweg meer herkenbaar te maken. Op 6 oktober 1985 werd het beeld officieel ingezegend. Het is een St. Anna - zowel als een Mariabeeld en werd wederom vervaardigd door de Bossche beeldhouwer H. Suyskens.

Zoete lieve vrouw
Het beeld staat in de Sint Jan in de Mariakapel en dateert uit de 13e eeuw, de naam was "Soete Lieve Vrouwe". Het is van eikenhout in rood, groen en goud gepolychromeerd van Maria met het Kind. Het is 1,15

meter hoog. Het werd in 1380 teruggevonden en op 28 januari 1630 overgebracht naar Brussel. Op 27 december 1853 werd het naar de Sint-Jan teruggehaald door Monseigneur Zwijsen. Het mirakelboek ligt in de mooie houten kast onder het beeld.

Bron tekst: www.broederschapzoetemoeder.nl