het beeld van de Zoete Moeder door de straten der stad en de gevreesde ziekte vluchtte voor de Moeder des Heren. Het volksgeloof van de middeleeuwen kleedt de geschiedenis gaarne in de vorm van een legende en deze vertelt dat Maria zelf gedurende de dagen van de pest de stad in een stormachtige nacht doorkruiste. De volgende morgen bleken allen genezen te zijn in de straten welke het wonderbeeld had doorgewandeld. Het beeld van de Zoete Moeder stond als altijd op zijn troon maar de voeten en de

zoom van het kleed waren met slijk en straatvuil bedekt en legden getuigenis af van haar nachtelijke tocht. Uit dankbaarheid zou men sindsdien besloten hebben om jaarlijks een plechtige omgang te houden door de straten welke Zij zegenend en genezend was doorgewandeld.         In de 15de en de 16de eeuw kwamen de mensen van het kunstlievend Brugge, het rijke Antwerpen, het machtige Nijmegen stuurden hun zangers. De hertog van Gelre stelde er een eer in zijn muzikanten te mogen afstaan de bisschoppen van Luik en Utrecht zonden hun bisschoppelijke kapel en Joanna de

hertogin van Brabant haar minstrelen om hun schoonste motetten te spelen. De dorpers van Orthen, Vught, den Dungen en Hintham kwamen zingende en biddende de stad binnen, met hun vanen en patroonheiligen.

kleurige voorstellingen van het Goddelijk Kind, de apostelen, de profeten, de drie Koningen, Sint Christoffel en met tapijten versierde wagens waarop taferelen van 's Heren lijden en van de Smarten van Maria waren uitgebeeld. Op de markt aangekomen hield men halt bij een stellage dat met pauwenveren en bloemen versierd was. Hierop werd het beeld van de Zoete Moeder geplaatst boven Haar hoofd fonkelde een ster en aan Haar zijde stonden drie kinderen die de drie Maria’s van het Evangelie voorstelden terwijl op de trappen van de stellage engelen hun snarenspel speelden. Dan werd hulde gebracht aan de Beschermvrouwe van de stad.

harten met geen uiterlijk geweld worden uitgeroeid. Niettegenstaande de protestantse hervorming met strenge vuist over stad en Meijerij heerste gingen nog gelovigen ‘s avonds een voor een de Omgang doen. Schuw liepen zij dan stil bij zichzelf biddend door de bekende straten. ’t Is begrijpelijk dat door de lange duur van twee eeuwen verdrukking hun aantal gestadig verminderde doch geheel en al verdween deze devotie niet.

daags daarna waren het er reeds tachtig en tot het einde van de noveen groeide het aantal tot ver over de honderd. Deze herleving begroette Mgr Zwijsen met vreugde en als bewijs van zijn instemming nodigde hij al deze mannen uit om deel te nemen aan de plechtige processie in de kathedraal en gaf hen een ereplaats in de stoet. Het jaar daarop 1867 bracht nieuwe bloei. Bij honderdtallen zag men mannen en vrouwen door priesters en kloosterlingen vergezeld zich stil voortbewegen door de stad.

Nog eenmaal zou de anti-papistische geest, onder aanvoering van Mr R. Twiss in 1864 officier van justitie in ’s-Hertogenbosch de kop opsteken om deze herleving van de oude Maria-devotie te beletten. De politie trad uitzonderlijk streng op men liet muziek spelen op de parade om de biddenden te hinderen. Men wendde pogingen aan in Den Haag om, met een beroep op het processieverbod de Omgang van hoger hand te doen verbieden. Doch Mgr Zwijsen was er de man niet naar om zich vrees te laten aanjagen en de mannen die de Omgang deden herleven vonden een wijze raadsman en machtige steun in de katholieke staatsman J.B. van Son. De Omgang bleef voortbestaan en Mr Twiss heeft spoedig ’s-Hertogenbosch verlaten. In 1874 liet Mgr Zwijsen het wonderbeeld gedurende de dagen van de Omgang in het midden van de kerk plaatsen en de luipoort openen. Het was aan de gelovigen nog niet toegestaan om des avonds de kathedraal binnen te gaan doch van verre konden zij aldus de Zoete Moeder zien. Tot dan toe deed men de Omgang des avonds gezamenlijk in een grote stoet waartegen de rechterlijke macht bezwaren had. De volgende bisschop Mgr Godschalk bezweek voor die drang en raadde de Bosschenaren af om de Omgang gezamenlijk te houden. Wel beval hij gedurende de dagen van de Omgang des avonds de deuren van de kathedraal te openen. Nu ging men voortaan afzonderlijk of in kleine groepjes en dit aantal werd jaarlijks zichtbaar groter. Spontaan begon men in de straten van de Omgang huis- raam- en winkelversieringen aan te brengen hetgeen van zelf aan de godsvrucht nieuw voedsel gaf. Als bewijs van erkentelijkheid voor de bewoners van de Beurdsestraat opperde het zangkoor van de Sint-Jan het denkbeeld om in die straat op de plaats waar vroeger de St. Antoniuskapel had gestaan de beeltenis van Maria aan te brengen. Als gevolg hiervan werd in 1916 in de muur van een huis een haute-reliëf geplaatst van O.L.Vrouw van de Rozenkrans. Met het toenemen van de Stille Omgang groeide ook het verlangen naar de Plechtige Omgang van vroeger eeuwen.