|
|
|
Geschiedenis
Oeteldonk
Inleiding
-
Oeteldonk kent een rijke historie, die begint aan het einde van de
negentiende eeuw. Maar: de historie van het carnaval in ’s-Hertogenbosch
gaat nog veel verder terug! In
de eeuwen voor de stichting van Oeteldonk werd een stevig fundament gelegd,
waarop Oeteldonk verder uitgebouwd kon worden.
De periode tot 1882
Vastenavond
- Carnaval, of "vastenavond", bestaat al sinds de Middeleeuwen. De
voornaamste verklaring
voor het ontstaan van het feest is dat mensen blij waren dat de dagen, na de
vaak barre winters, weer langer werden. Een donkere periode werd afgesloten en er
werd aan een periode van
|
|
voorspoed begonnen. In de lente gaat immers
alles weer
groeien en bloeien en zal er dus weer voedsel in overvloed zijn: reden
genoeg om de bloemetjes eens flink buiten te zetten!
|
Het schilderij
Het gevecht tussen Carnaval en Vasten
Pieter
Brueghel.
Carnaval
en Vasten was het gevecht tussen vrome hongerlijders en liederlijke
feestvierders. In de wereld waarin Pieter Bruegel leefde was de strijd voor
het bestaan een dagelijkse zorg. Op de vraag wat we morgen zullen eten was
dan ook niet zo eenvoudig een antwoord te vinden. |
Het woord “Vastenavond”
of “Vastelavond”, zoals carnaval vaak ook wel wordt aangeduid, komt van het
Germaanse woord “Faselen”, dat met vruchtbaarheid te maken heeft. Eigenlijk
was carnaval van oudsher dus een feest waarin de mensen vooral het lengen
van de dagen en de vruchtbaarheid van gewas, mens en dier vierden. Pas later
is carnaval onder invloed van de Rooms Katholieke Kerk direct gekoppeld aan
de kerkelijke kalender en de vastenperiode. De overeenkomst tussen de
woorden “faselen” en “vasten” kwam de Kerk dan ook
helemaal niet slecht uit. Tijdens het
feest, zo vlak voor de Vastentijd, konden de mensen zich nog eens goed uitleven voor de
sobere veertig dagen van het vasten begonnen. Er zijn, onder meer in het
Mirakelboek van de Sint Jan,
bewijzen gevonden dat al in 1444 gesproken werd over “vastelavond”. Kortom: het feest wordt in
’s-Hertogenbosch
|
al meer dan 550 jaar gevierd en zit dus al eeuwenlang in
het bloed van de Bosschenaren! Carnaval werd in de Middeleeuwen overigens
wel op een geheel andere wijze
gevierd dan nu het geval is. Zo is van een van de belangrijkste hedendaagse
elementen van het carnaval, de optochten, niet bekend
|
of deze ook tijdens de
Middeleeuwen voorkwamen. Wel vonden openbare toneelvoorstellingen, spelen en hanengevechten plaats. Van
verkleedpartijen, die ook nu nog volop plaatsvinden, was ook in de
Middeleeuwen al sprake. De mensen verkleedden zich als geestelijken en andere
gezagsdragers, die zo dus openlijk werden bespot. In onder meer 1512 en 1565
werden verboden tegen dit soort verkleedpartijen uitgevaardigd. Dat
betekende echter niet dat het carnaval uit ’s-Hertogenbosch kon worden
verbannen.
De “Staatse” Periode - Na de
verovering door Frederik Hendrik in 1629 kwam de vastenavond viering op
een laag pitje te staan. De feesten werden verboden maar verdwenen toch
niet helemaal. Dat blijkt wel uit het feit dat ieder jaar weer nieuwe
verboden moesten worden uitgevaardigd. Wederom een voorbeeld dat carnaval
onlosmakelijk verbonden is met het leven in de stad ’s-Hertogenbosch en haar
inwoners.
|
|
|
Boerenbruiloft met optocht
door de Polderclub. Wagen met schip 'Nieuwe Zorg'. Tegen het stadhuis op een
bord bevinden zich affiches van Casino en de oeteldonksche Club. |
De Franse tijd en daarna -
In de Franse tijd (einde
van de 18e eeuw) werd de manier waarop carnaval werd gevierd uitbundiger en
omvangrijker. De Fransen brachten godsdienstvrijheid en gelijkheid, dus ook
het katholieke vastenavondfeest mocht weer “aan de oppervlakte komen”. Dat neemt
niet weg dat uitwassen hardhandig de kop
werden ingedrukt
als dat
nodig was en er strenge verboden golden.
Toch was sprake van
een bloei ten opzichte van de
“Staatse” |
periode. Optredens
in de open lucht werden toegestaan, zodat
ook toen al van
“straatcarnaval” sprake
|
|
Advertentiebord van de
Oeteldonksche club van 1882 ten behoeve van de ledenwerving. Origineel bij
Aauw Archief Stichting Oeteldonksche Club van 1882
|
|
was.
Er verschenen carnavalskrantjes, waarin de
draak werd gestoken met de
bovenklasse van de samenleving en op parodiërende
wijze over dagelijkse gebeurtenissen werd verteld. Er werden bals
georganiseerd in sociëteiten en bij verenigingen, vaak bedoeld voor de
gegoede burgerij. Dat was echter niet voor iedereen weggelegd. De “gewone”
burger vierde het feest dan ook gewoon thuis, in het café of op straat. Het
carnavalsfeest zoals de normale burger dat vierde, liep vaak uit de hand. Er
was bijvoorbeeld sprake van buitensporige openbare dronkenschap en
vechtpartijen. Tegen deze "mis-standen" kwam in 's-Hertogenbosch eind 19e
eeuw veel verzet vanuit de burgerij. Een herhaaldelijk verzoek aan de
gemeente om het feest te verbieden strandde, omdat ondernemers en de
bevolking het feest toen al zo massaal omarmd hadden, dat de gemeente er
niet meer omheen kon. Toen in 1881 ook de geestelijkheid, bij monde van
bisschop Mgr. A. Godschalk, zich er
zich mee bemoeide was dat aanleiding voor enige Bosschenaren uit de gegoede middenstand om
maatregelen te nemen ter bescherming van het volksfeest. In plaats van wat
de bisschop had beoogd (namelijk het verdwijnen van
het feest), zorgde de inmenging van de bisschop er juist voor dat carnaval
een enorme impuls kreeg: het was gewoon olie op het vuur! Uiteindelijk was
het “verbod” van de bisschop een van de belangrijkste redenen voor de
stichting van het Durp Oeteldonk.
|
|
De prinsenwagen in de optocht
van 1892 langs de Zuid-Willemsvaart met prins Amadeiro II |
|
|
In 1952 de erkenning van de
burgerlijke overheid door de eerste officiële ontvangst ten stadhuize van
Z.K.H. Prins Amadeiro
|
|
|
|
|
Foto's
copyright
©
bij groetenuitdenbosch.nl |
|
|
