DE VESTIGINGWERKEN

Stadswandeling

De Vestigingwerken

We steken hier de Pettelaarseweg over en gaan beneden langs het water verder over de dijk langs de Singelgracht naar Bastion Vught (je kan ook over de stadswallen naar Bastion Vught). Aan de overkant zien we de Grote Hekel de inlaat is de hoofdstroom van de Dommel en is een keersluis er was vroeger ook een stoomgemaal gebouwd in 1880/1885 met dubbele keersluis dat tot december 1939 functioneerde terwijl het daar al vóór al een elektrisch gemaal werd. Heeft de naam Grote Hekel vanaf 1629, heette in de 16e eeuw De Drie Heeckelen of ook De Hekelsluis. De Grote Hekel had drie doorlaatopeningen waarvan de meest westelijke in de 19e eeuw werd gesloopt de openingen werden afgesloten met drijvende houten balken voorzien van ijzeren staven met scherpe punten daardoor leken ze op een vlashekel. De hekel werd gesloten als b.v. de Beerse Overlaat werkte. In de

muur zit een gevelsteen met een tekst van Domien van Gent "Zo maoke w't". De restauratie kwam gereed in 1999 de sluis en de waterpoort kunnen volledig functioneren.

Verderop de bastion Oranje het grootste van de vesting is in 1634 gebouwd dus nadat Frederik Hendrik de stad in 1629 had veroverd. De stadswal liep tijdens het beleg ongeveer waar nu de verkeersweg ligt tijdens het beleg was het moeilijk effectief vuur uit te brengen op de aanvallers die het Vughterbastion belaagden en daar tenslotte een bres sloegen om te

voorkomen dat zoiets zich ooit nog eens zou herhalen is dit mooie bastion gebouwd. Vanaf de rechter face kunnen we goed zien hoe vandaar het Vughterbastion met kanonvuur bestreken kan worden het geschut in die tijd schoot niet verder dan 800 meter. Het bastion vormde een regelmatig vijfhoekig verdedigingswerk met bekledingsmuren van 2 meter dikte met daarachter liggende wal met ophogingen voor plaatsing van het geschut en de infanterieschutters sloot op de hoofdwal aan. Bastion Oranje had een saillanthoek van 90 graden en schouderhoeken van 126 graden terwijl de ruim 35

meter lange flanken loodrecht op de wal stonden. Het beeldje met de gans in aanvalshouding is door het garnizoen aangeboden ter gelegenheid van het 400 jarig bestaan van de garnizoensstad in 1967.

Bij uitgraving is op het Bastion Oranje een stuk middeleeuws muurwerk en rondeel zichtbaar en beleefbaar te maken. Hier ligt een unieke kans om een deel van de geschiedenis van de Bossche vesting voor een breed publiek toegankelijk te maken door het creeëren van een informatiecentrum

genaamd Bastionder. Wanneer het Bastionder gereed is zal dit immense Stuer Gewalt hier geplaatst het grote kanon in de volksmond Boze Griet heet eigenlijk Stuer Gewalt een tekst in gotische letters vermeldt: "Stuer Gewalt heisz Ich Herzogenbusch behut Ich". In 1510 kreeg een Duitse smid Jan Fyck van Segen uit Keulen van de stad de opdracht een kanon te smeden dat over de toren van Bommel kon schieten. De Geldersen onder Maarten van Rossum uit de Bommelerwaard bedreigden toen de stad. Bij het proefschieten kwamen echter de kogels er in stukken en brokken uit en het stadsbestuur weigerde te betalen. De smid begon een proces dat in 1532 eindigde met een betaling van 250 Carolusguldens door het stadsbestuur. Later heeft men er een stuk afgehaald om als klokgewicht op het stadhuis te dienen. In de vorige eeuw hebben de geschutmakers van de artillerie van het garnizoen de stukken weer aan elkaar gesmeed.

We staan nu ter hoogte van de Spinhuiswal voor het monumentale Paleis van Justitie dat gebouwd werd nadat het oude tijdens de bevrijding in 1944 was afgebrand bekijkt u vooral de imposante ingangspartij eens en de toepasselijke en mooie gevelstenen. Naast het paleis staat het in de 16de eeuw

gebouwde Refugiéhuis van het klooster St. Geertrui te Leuven vele kloosters hadden voor rumoerige oorlogstijden zo'n vluchtoord in een vestingstad in Den Bosch zijn er nog meerdere aan te wijzen. Bij de restauratie tijdens de laatste oorlog heeft men de doorgang naar de St. Jorisstraat gemaakt voordien was het hier een aaneengesloten gevelwand. Men heeft toen op het terrein ook het gebeeldhouwde wapen gevonden van Petrus Was in genoemde eeuw abt van het klooster als u dit wapen zien wilt het is in de muur van het binnenterrein van de Sociale Dienst aan de Dode Nieuwstraat gemetseld.

In de knik van de Singelgracht heb je de Kruisbroedershekel een waterinlaat met in dit geval een schuif waardoor een deel van het Dommelwater de stad instroomt. De Binnendieze zoals de rivier binnen de stad heet loopt onder het koor van de St. Cathrien

of Kruiskerk door en deze tak van de Binnendieze wordt ook wel Kerkstroom genoemd vanzelfsprekend had deze hekel een functie bij het stellen van de

inundatie maar ook na 1874 bij de beheersing van de waterstand in de stad. De innovatieve restauratie van de vestingmuren van Parklaan en Spinhuiswal is in 2005 afgerond als eigentijdse toevoegingen werden de "zwevende borstwering" langs de Parklaan en de "bypass" aan de Spinhuiswal gerealiseerd.

We komen nu ter hoogte van de Bastion Vught heeft een zeer gedenkwaardige plaats in de Nederlandse krijgsgeschiedenis het was hier dat de Staatse troepen in 1629 onder leiding van Frederik Hendrik een bres sloegen in de vesting en de onneembaar geachte 'Moerasdraak' tot capitulatie dwongen. Hier stond eens de houten Sandvliet standerdmolen waar graan gemalen werd die molen was in zijn tijd het enige bouwsel op dit bastion. Later zou er de villa Illusio van de familie Rouppe v.d. Voort gebouwd worden die staat er nog altijd zij het dan

dat er nu het Chalet Royal in gevestigd is. Gedenksteen inname stad op het liggende bronzen reliëf zijn strak, schematisch en in vogelperspectief het zuidelijk deel van de muren van de stad en het fort Sint Anthonie afgebeeld. Een loopgraaf bereikt bastion Vught. Onder het relëf staat de tekst (van drs. P.Th.J. Kuyer): hier werd de veste overmand, hier brak met ’t hertogdom de band, maar brabant bleef sijn eyghen lant. De gedenksteen werd op 14 september 1979 onthuld ter herinnering aan de capitulatie 350 jaar eerder voor het leger van Frederik Hendrik.